5 maji është Dita Evropiane për Jetesë të Pavarur dhe kujtohet në të gjithë Evropën me protesta, marshime e aktivitete që synojnë të sjellin vëmendjen ndaj një pjese të shoqërisë që ende jeton e izoluar dhe është e padukshme.
Sot u mbajt në Tiranë tryeza e rrumbullakët: “Jetesa e pavarur: mbёshtetja e kauzës duke afruar Shqipërinë më pranё standardeve tё Bashkimit Evropian”, me rastin e Ditës Evropiane për Jetesë të Pavarur. Në aktivitetin e organizuar nga Fondacioni “Së bashku” me mbёshtetjen financiare tё Fondacionit “Shoqëria e Hapur pёr Shqipërinë” merrnin pjesë përfaqësues të qeverisë, përfaqësues të pushtetit vendor, përfaqësues të Bashkimit Evropian në Shqipëri, si dhe përfaqësues të organizatave të ndryshme të aftësisë së kufizuar.
Ndryshe nga vendet evropiane që këtë ditë e përkujtojnë me protesta e marshime, Shqipëria shumë larg këtij realiteti zgjodhi të bëjë të ditur për të gjitha grupet e interesit se çfarë përfaqëson jetesa e pavarur dhe sa e rëndësishme është ajo për dinjitetin e qenies njerëzore dhe lehtësimin e jetës së gjithësecilit.
Drejtoresha e Fondacionit “Së bashku” e vuri theksin tek sfidat që hasin personat me aftësi të kufizuar në Shqipëri dhe theksoi se aspekti ligjor është miratuar prej gati 5 vjetësh, por ende nuk po gjen zbatim në vendin tonë. Më konkretisht, ajo u shpreh:
“Shteti shqiptar ka ratifikuar Konventën e OKB për të Drejtat e Personave me Aftësi të Kufizuar që në dhjetor të vitit 2012.
Neni 19 i Konventës së OKB-së për të Drejtat e Personave me Aftësi të Kufizuar njeh “të drejtën e barabartë për të gjithë personat me aftësi të kufizuar për të jetuar në komunitet me mundësi zgjedhjeje të barabarta me të tjerët”, dhe kërkon nga shtetet palë të ndërmarrin “masa të përshtatshme dhe efektive për të lehtësuar gëzimin e plotë nga ana e personave me aftësi të kufizuar të kësaj të drejte dhe përfshirjen e tyre të plotë dhe pjesëmarrjen në komunitet.” Neni 19 nuk bën dallim ndërmjet personave me dëmtime të ndryshme dhe vlen njëlloj për të gjithë personat me aftësi të kufizuar. Kjo do të thotë se kushdo duhet të ketë të drejtën për Jetesë të Pavarur, pavarsisht sa “i rëndë” është kufizimi, mosha, gjinia, etnia apo çdo karakteristikë tjetër.
– Personat me aftësi të kufizuar duhet të kenë akses në shërbimet mbështetëse me bazë komunitare duke përfshirë ndihmësin personal për të mbështetur jetesën dhe përfshirjen në komunitet dhe për të parandaluar izolimin dhe segregimin nga komuniteti.
– Shërbimet dhe facililitetet komunitare për popullatën në përgjithësi duhet të jenë disponueshme në baza të barabarta edhe për personat me aftësi të kufizuar dhe tu përgjigjen nevojave të tyre.
Si rrjedhojë e Konventës u miratua ligji 93/2014 “Për përfshirjen dhe aksesueshmërinë e personave me aftësi të kufizuar”. Ky ligj ka në thelb të tij parashikimet për jetesë të pavarur.
Ligji parashikon se shërbimet kryesore për jetesë të pavarur janë:
– asistenca personale,
– pajisjet e mjetet teknike mbështetëse
– shërbimet e aksesueshmërisë (përfshirë transportin, përshtatja e arsyeshme)
– vendimmarrja e mbështetur.
Për shumicën e këtyre shërbimeve duhet të miratohen VKM brenda dy vitesh nga miratimi i ligjit. Edhe pse kanë kaluar 5 vjet VKM për ndihmësin personal, pajisjet mbështetëse dhe vendimmarrjen e mbështetur, ende nuk ka”.
Pas Znj. Lala, fjalën e morën edhe personalitetet e tjera të pranishme, si: përfaqësuesi i Fondacionit “Shoqëri e hapur për Shqipërinë” Z. Klodian Seferaj, si dhe përfaqësuesi i Bashkimit Evropian në Shqipëri, Z. Alesandro Andius.
Diskutime për të pranishmit në sallë ngjalli fjala e Znj. Bardhylka Kospiri, Zv. Ministre e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale, kur foli për masat që po ndërmerr qeveria shqiptare për garantimin e të drejtës për Jetëse të Pavarur për personat me aftësi të kufizuar. Përfaqësuesit e shoqatave të aftësisë së kufizuar ngritën shqetësimin për mjetin ndihmës më thelbësor që është për një pjesë të personave me aftësi të kufizuar, pikërisht karrigia me rrota. “Në Shqipërinë e vitit 2019 nuk rimbursohet një e tillë nga shteti dhe shumë persona kanë karrige të rënda e të papërshatshme, duke dëmtuar shëndetin tonë. Ka ende njerëz që nuk e kanë as një të tillë. Për të mos folur për mjete ndihmëse si programe kompjuterike, jastëkë antidekubitus, apo krevatë e mjete të tjera që do të lehtësonin të përditshmen tonë e të familjarëve tanë”- u shprehën ata.
Ndërsa drejtoresha e Zyrës së Politikave Sociale në Bashkinë e Tiranës, Znj. Anisa Ruseti bëri të ditur disa nga punët e instituciont të Bashkisë së Tiranës, të cilat u vijnë në ndihmë personave me aftësi të kufizuar. Qyteti i aksesueshëm është një parakusht për jetesën e pavarur. Megjithë punën e bërë në Tiranë, sërish u evidentuan shumë probleme të prekshme nga të pranishmit dhe u dhanë sugjerime për marrjen e masave të mëtejshme në këtë aspekt.
Për personat me aftësi të kufizuar intelektuale, foli znj. Loreta Boçi nga Shoqata “Ndihmoni Jetën”, e cila e vuri theksin tek mungesa e mbështetjes institucionale për këtë kategori.
Gjatë tryezës u vu theksi tek ndihmësi personal, i cili është një shërbim kyç për ata persona me aftësi të kufizuar që kanë nevojë për mbështetje në kryerjen e aktiviteteve të jetës së përditshme si p.sh larje, ushqyerje, bërja e pazareve, vajtja në punë e aktivitete të kohës së lirë. Shteti paguan një shumë që është më e vogël se gjysma e pagës minimale për kujdestarin, çka pamundëson blerjen e këtij shërbimi në tregun e hapur të punës dhe janë familjarët ata që ndihmojnë aq sa munden duke patur parasysh edhe rrethanat e tjera familjare. Pa ndihmës personal nuk ka përfshirje të vërtetë të personave me aftësi të kufizuar në shoqëri.
Personat me aftësi të kufizuar janë qytetarët e këtij vendi dhe kanë të drejtë të marrin pjesë në shoqëri në baza të barabarta me të tjerët.
“Jetesa e Pavarur është një lëvizje dhe filozofi e personave me aftësi të kufizuar, të cilët kërkojnë mundësi të barabarta, vendimmarrje për jetën e tyre dhe respekt për veten. Jetesë e Pavarur do të thotë që ne kërkojmë të njëjtat mundësi zgjedhjeje dhe kontroll mbi jetën tonë të përditshme, të cilën vëllezërit dhe motrat, fqinjët dhe miqtë tanë pa aftësi të kufizuar e marrin të mirëqenë. Ne duam të rritemi në familjet tona, të shkojmë në shkollën pranë shtëpisë, të përdorim të njëjtin autobuz si fqinjët tanë, të punojmë në punë që përshtaten me arsimin dhe aspiratat tona dhe të ndërtojmë familjet tona. Duke qenë se jemi ekspertët më të mirë të nevojave tona, ne duam tё tregojmë zgjidhjet që parapëlqejmë, të drejtojmë vetë jetën tonë dhe të përfaqësojmë vetë veten, siç bëjnë të gjithë. Për këtë arsye ne duhet të mbështetemi dhe të mësojmë nga njëri-tjetri, të vetë organizohemi dhe të punojmë për ndryshimin e politikave që çojnë në mbrojtjen ligjore të të drejtave tona njerëzore dhe civile. Ne jemi njerëz krejt të zakonshëm, me të njëjtat nevoja si tё gjithё për t’u ndjerë të përfshirë, të vlerësuar dhe të dashur. Për sa kohë e konsiderojmë aftësinë tonë të kufizuar si tragjedi, të tjerët do të na mëshirojnë. Nëse na vjen turp për veten, jetët tona do të konsiderohen të padobishme. Nëse ne heshtim, të tjerët do të vendosin për ne.” (Adolf Ratzka, Suedi- Themelues i Lëvizjes për Jetesën e Pavarur.
