Ngadalësimi i tregut të reklamave nuk po e ndal “luftën” mediatike, përkundrazi. Televizione të reja informative po hapen, ndërsa gara mes atyre ekzistues është forcuar ndjeshëm, ndonëse shumë pak arrijnë të jenë fitimprurës. Printi po shkon drejt vdekjes së ngadaltë, teksa shënjestron një grupmoshë relativisht të vjetër, që nuk është bërë ende e varur nga interneti. Mediat online veprojnë në një mjedis kaotik dhe reklamat në këtë segment, pas rritjes së shpejtë vitet e fundit, tashmë rrezikojnë rënien. Sa qarkulloi tregu i reklamave në vitin 2017, sipas të dhënave nga bilancet zyrtare dhe si vlerësohet ai në 2018-n, bazuar në monitorimet e sekondave televizive e sipërfaqeve në print e online…
Nga Ornela Liperi
Mediat dhe tregu i reklamave po ecin në dy drejtime tërësisht të ndryshme. Në tregun mediatik, konkurrenca është shtuar. Gara mes televizioneve është ashpërsuar, me emisione politike, programe argëtimi e humori, seriale e telenovela që konkurrojnë në çdo orar të ditës e të natës. Televizione të reja, me fokus informativ, po vijojnë të hapen edhe nga marka ndërkombëtare. E gjitha kjo për të tërhequr vëmendjen e një audience që “hutohet” me smartphone, Netflix, YouTube e zgjidhje të tjera teknologjike që sa vijnë e shtohen.
Gazetat, prej disa vitesh, janë në agoni dhe me titujt për pensionet, apo pronat, shënjestrojnë një grupmoshë relativisht të vjetër, që nuk është bërë ende e varur nga interneti. Mediat online vërtet janë në lulëzim, por veprojnë në një mjedis të parregulluar dhe luftojnë me çdo kusht dhe shpesh jashtë çdo etike për të rrëmbyer një klikim më shumë, ndërsa reklamuesit po bëhen përzgjedhës edhe me këtë segment që vetëm dy vjet më parë, ishte në rritje të shpejtë, duke rrezikuar t’i “braktisin” shumë shpejt.
Në kahun tjetër, reklamuesit, ata që u japin mediave ushqimin e tyre të përditshëm (të ardhurat) po shkurtojnë ndjeshëm buxhetet e marketingut, të parat që priten në kohë krize. Kompanitë e celularëve, reklamuesit më të mëdhenj historikë, dy vitet e fundit kanë rezultuar me humbje, duke reduktuar fondet që kanalizojnë në media. Bankat, të zëna me proceset e shitblerjeve, po rrinë gjithashtu në heshtje. Me ecuri më pozitive është segmenti i tregtisë me pakicë, supermarketeve, ushqimeve e pajisjeve elektroshtëpiake.
Prej disa vitesh, tregu i reklamave në vend vlerësohet i mbërthyer në shifrat e 37-39 milionë euro në vit, ku peshën kryesore e zënë televizionet, me rreth 70% të totalit. Ato po arrijnë të rezistojnë me një luhatje prej rreth 3% në vit, herë në rritje e herë në rënie, duke u përmirësuar në 2018-n, pas rënies së shënuar në 2017-n. Me tkurrje dyshifrore dhe pa shpresë është shtypi i shkruar, që po bie vazhdimisht nga konkurrenca e fortë që po vjen nga mediat online, ndërsa si reklamues besnikë u kanë mbetur vetëm kompanitë që janë pjesë e grupit përkatës mediatik. Mediat online i janë gëzuar vitet e fundit zhvendosjes së reklamuesve nga printi, por në 2018-n duket se edhe ky segment ka arritur pikën e maturimit, duke ngadalësuar ndjeshëm ritmet e rritjes, madje duke shfaqur edhe rënie. Reklamat Outdoor e morën lehtë veten në 2018-n, pas rënies në 2017-n.
“Duke pasur parasysh skenën e tejmbushur të medias shqiptare dhe tregun e vogël të reklamave në vendin tonë, çështja e shpërndarjes së reklamave në të vërtetë është çështje e mbijetesës së vetë medias”, thotë Remzi Lani, drejtori i Institutit të Medias, që bashkëpunoi në përgatitjen e këtij raporti.
TREGU I REKLAMAVE 2017-2018
Në total, tregu i reklamave në vend, në vitin 2017, vlerësohet të ketë arritur në rreth 37 milionë euro, me një rënie prej 6%, duke shënuar performancën më negative të viteve të fundit. Të ardhurat e televizioneve, gazetave, kompanive outdoor shënuan rënie, radio u rrit lehtë, ndërsa vetëm segmenti online shënoi zgjerim dyshifror.
“Monitor” e ka bërë vlerësimin e tregut të reklamave për 2017, duke u nisur nga tregues direktë të matur nga disa drejtime:
-të ardhurat e kategorive kryesore të tij, televizioneve, shtypit të shkruar, outdoor dhe online, të matura në pjesën kryesore nga xhiro që aktorët kryesorë kanë deklaruar në bilancet e tyre të dorëzuara në Qendrën Kombëtare të Biznesit (QKB).
-shpenzimet e kompanive kryesore për marketing, kryesisht telekomunikacione, banka, produktet që lëvizin shpejt nga rafti (FMCG), sipas raportimeve të detajuara në bilancet përkatëse.
Për vitin 2018, vlerësohet se tregu ka shënuar përmirësim të lehtë, i udhëhequr nga rritja e reklamave në televizione. Gazetat kanë vijuar me rënien dyshifrore, ndërsa segmenti i internetit ka ngadalësuar ndjeshëm ritmet e rritjes, duke sinjalizuar se po arrijnë në pikën e ngopjes, duke rrezikuar rënien. Në total, tregu vlerësohet të jetë rritur në 2018-n me rreth 5-7%, duke arritur sërish në nivelin e 39 milionë eurove.
Vlerësimi i vitit 2018 është bërë duke u bazuar në sasinë e sekondave (njësi shitjeje e televizionit) të reklamës të transmetuar në mediat televizive, sipërfaqes (në cm²) në shtypin e shkruar, online (px²) dhe në outdoor (m²) sipas të dhënave të siguruara nga kompania monitoruese Idra Media (të dhënat e sakta, sipas bilanceve të raportuara nga televizionet, radiot, kompanitë outdoor janë të disponueshme vetëm pas korrikut 2019).
Televizioni
-Nga deklarimet në bilanc të televizioneve kryesore në vend, vlerësohet se të ardhurat e këtij segmenti ishin 29 milionë euro, në vitin 2017, me një rënie prej 6.5% me bazë vjetore, duke iu kthyer rënies pasi kishe shënuar rritje për dy vite radhazi. Televizionet kombëtare shënuan të gjitha tkurrje, ndërsa më e mirë ishte performanca për kanalet informative.
Për vitin 2018, vlerësohet se tregu ka shënuar ecuri më pozitive, me një rritje prej 7-10%, duke u ngjitur sërish në nivelin e 31 milionë eurove, teksa monitorimet e Idra Media tregojnë rritje të ndjeshme të sekondave të reklamave të transmetuara në televizionet kryesore nga dy kategori kryesore, telefonia celulare dhe tregtia me pakicë.
Shtypi i shkruar
-Të ardhurat e shtypit të shkruar vlerësohen në rreth 1.8 milionë euro në vitin 2017, me një rënie vjetore të fortë prej 18%, në bazë të të ardhurave të deklaruara në bilanc nga mediat kryesore në vend dhe monitorimeve nga Idra Media. Për herë të parë në vitin 2017, reklamat online i tejkaluan ato të shtypit të shkruar, në një tendencë që tashmë duket e pakthyeshme.
Tkurrja e shtypit të shkuar ka vijuar me ritme dyshifrore edhe në vitin 2018, sipas monitorimeve të Idra Media, teksa tregu vlerësohet të ketë zbritur në 1.4 milionë euro, me një reduktim të mëtejshëm prej gati 20%. Reklamuesit e mbetur janë kryesisht ata që kanë lidhje pronësie me mediat e grupit përkatës, ndërsa telekomunikacionet, që ishin burimi kryesor i të ardhurave, janë zhvendosur online. Edhe bankat preferojnë që të kapin tregun e synuar përmes reklamave në internet.
Outdoor
-Tregu i outdoor vlerësohet në rreth 2.8 milionë euro në 2017-n, i llogaritur në bazë të të ardhurave të deklaruara në bilanc nga kompanitë kryesore që veprojnë në këtë kategori, duke shënuar rënie të fortë vjetore prej 12.5%. Sipas monitorimeve të Idra Media, vlerësohet që tregu outdoor e ka marrë lehtë veten me 3.5% në 2018-n, duke arritur në 2.9 milionë euro.
Internet
-Tregu online është në zhvillim të shpejtë dhe më i vështiri për t’u matur, për shkak të informalitetit të lartë. Që prej vitit 2015, kur ky segment monitorohet nga Idra Media, ka shënuar rritje të shpejtë dyshifrore. Por segmenti vlerësohet të jetë ngadalësuar në 2018-n, duke u rritur me vetëm 4-5%, në kontrast me interesin e madh që po marrin mediat online, ku numri i tyre po shtohet nga dita në ditë.
Tregu i reklamave online vlerësohet të ketë arritur 2.5 milionë euro në vitin 2018. Ekspertët presin që ai të vijë në tkurrje, pasi reklamuesit po gjejnë forma më eficiente të publicitetit online.
Radio
-Radio vlerësohet të tërheqë rreth 0.9 – 1 milion euro në vit, sipas të ardhurave të deklaruara nga radiot më të mëdha në vend. Në 2017-n, segmenti raportoi rritje të lehtë, pas tkurrjes së vitit të mëparshëm.
TELEVIZIONET, TOP CHANNEL MË I MADHI, KLAN MË FITIMPRURËSI
Gara është e ashpër mes televizioneve për të tërhequr vëmendjen e teleshikuesve në çdo sekondë. Prej disa vitesh, Klan dhe Vizion Plus, krahas prodhimeve të veta, po konkurrojnë në prime time me telenovela turke, ndërsa Top Channel vijon t’i rezistojë një zgjedhjeje të tillë, edhe pse kjo mund të thotë më pak shikues.
2017-a ishte viti më i vështirë për televizionet kombëtare, për shkak të reduktimit të buxheteve të kompanive të telekomunikacioneve dhe bankave, por në 2018-n, ato kanë arritur të rikuperojnë. Ndonëse tërheqin të ardhura, shpenzimet e mëdha nuk i bëjnë televizionet një biznes për t’u pasur zili. Me përjashtim të televizionit Klan, që ka normë të lartë përfitueshmërie, fitimet e televizioneve mbeten minimale.
Top Channel
Top Channel është televizioni më i madh në vend sipas të ardhurave, me një xhiro të deklaruar prej 1.4 miliardë lekësh (rreth 11 mln euro), me tkurrje të fortë prej 15% në 2017-n. Fitimet kanë rënë me shpejtësi në periudhën 2014-2017. Në vitin 2017, ato ishin vetëm 5.3 milionë lekë (normë fitimi prej vetëm 0.5%), nga rreth 141 milionë lekë në 2013-n, që ishte viti më i mirë i televizionit, si në drejtim të të ardhurave, ashtu dhe fitimeve. Në vitin 2018, Top Channel rezulton se ka rikuperuar ndjeshëm, si rrjedhojë e pasurimit të programacionit, teksa sekondat e transmetuara janë rritur me rreth 20%, sipas monitorimit të Idra Media.
TV Klan
TV Klan është televizioni i dytë më i madh në vend, sipas të ardhurave, me qarkullim vjetor 1.15 miliardë lekë në 2017-n (gati 9 milionë euro), pothuajse në të njëjtin nivel me vitin e mëparshëm. Për vetë modelin e funksionimit të tij, ku programet kryesore funksionojnë si bërthama më vete, duke i gjetur vetë financimet, çka rrit eficiencën, Klan është televizioni me përfitueshmërinë më të lartë në vend. Fitimi para taksave arriti në 197 milionë lekë në 2017-n, që ndonëse në rënie me një vit më parë, ka një normë kthimi (fitime para taksave/të ardhurat) prej 17%, duke u renditur ndër kompanitë më fitimprurëse në vend.
Në raport me televizionet e tjera, Klan rezulton më eficient në menaxhimin e shpenzimeve dhe koston e prodhimit të produkteve të veta. Në 2018-n, sekondat e publicitetit të transmetuara nga TV Klan u rritën me 10%. Burime zyrtare nga TV Klan konfirmuan tendencën pozitive në 2018-n, duke shtuar se kjo ka ardhur si rrjedhojë e investimeve në programacion, i cili ka qenë mjaft i larmishëm.
Vizion Plus
I treti televizion më i madh në vend, sipas të ardhurave, është Vizion Plus, që ka parë rënie të fortë të të ardhurave me 15%, duke zbritur në rreth 400 milionë lekë. Fitimet mbeten minimale në 3.4 milionë lekë, ndërsa norma e fitimit është vetëm 0.9%.
Edhe Vizion Plus rezulton të ketë rikuperuar aktivitetin në 2018-n, me sekondat e transmetuara që u rritën me 12%.
TVSH rrit të ardhurat nga Kampionati Botëror
Të ardhurat e veta të Radiotelevizionit Shqiptar (RTSH) u rritën me 40% në vitin 2018. Elton Kadisi, drejtor marketingu në TVSH pohon se kjo rritje ka ardhur nga disa faktorë.
-Transmetimi i FIFA World cup 2018, ekskluzivitet i RTSH i cili kapi nivelet më të larta të audiencës dhe të Ardhurave.
-Formula 1, Europa League, Moto Gp etj.
-Shtimi i kanaleve televizive Tv dhe Mobile dhe ofrimi si një paketë programesh për të gjithë grupmoshat.
-Prodhimi i një sere programesh Televizive, Si Master Chef, N’koke, Gjyshet Milionere etj.
Ai pohon se kompanitë kryesore në tregun e reklamave po ulin buxhetet dhe disa të tjera po pengohen nga ndryshimet ligjore, që ndodhën gjatë vitit 2018, siç janë kompanitë e pijeve të gazuara dhe kompanitë e basteve Sportive, të cilat kane buxhete të konsiderueshme për publicitet. “Për këtë arsye parashikimi i të ardhurave gjatë vitit 2019 për RTSH është në vlera negative në krahasim me vitin 2018”.
Pse po shtohen televizionet e lajmeve
Protestat, deklaratat e politikanëve, debatet në Parlament, ngjarjet e ditës vijnë në sekondë në shtëpinë e çdo shqiptari përmes transmetimeve direkte nga televizionet informative, që jo vetëm nuk janë të pakta në numër, por sa vijnë e po shtohen. Konkurrenca e fortë, – jo vetëm mes tyre, por edhe nga interneti – ka bërë që ato të formatohen vitet e fundit, duke u përqendruar edhe në formate talk show, sidomos në orët e mbrëmjes, duke rrëmbyer nga audienca e televizioneve kombëtare.
Kanalet informative janë në garë për të rrëmbyer tortën prej më pak se 30% të buxheteve që kompanitë kanalizojnë në televizione (pjesën e luanit e marrin tre TV kombëtare, Top Channel, Klan dhe Vizion), apo vetëm rreth 8-9 milionë euro në vit, që ndahet aktualisht mes 5-6 televizioneve, kur vetëm investimi fillestar për ngritjen e një kanali mund të shkojë deri në 5 milionë euro, sipas vlerësimeve nga tregu.
–Focus Media News, ku aktivitetin kryesor e ka televizioni News 24, raportoi rritje të ardhurash me 15%, në 298 milionë lekë në 2017-n, duke rikuperuar pas rënies së një viti të mëparshëm. Fitimet, ndonëse në rritje, ishin minimale, 1.3 milionë lekë, me një normë kthimi prej vetëm 0.4%. Sipas të dhënave të Idra Media, ecuria ka qenë pozitive edhe në 2018-n, teksa koha e reklamave të transmetuara u rrit me rreth 10%.
“Fokus Media News dhe Panorama Group sh.a. në vitin 2017 kanë pasur një performancë të mirë, krahasuar me vitet pararendëse, pavarësisht se tregu dhe përkatësisht dy sektorët strategjikë, si telekomunikacioni dhe ai bankar, kanë pësuar tkurrje të operatorëve dhe buxheteve në marketing”, pohon Roland Karaj, nga departamenti i marketingut në Focus Media News.
“Si rrjedhojë e ndryshimeve në kompanitë kryesore, fokusi ynë ka qenë zgjerimi i portofolit të klientëve dhe pikërisht me klientë që kanë potencial më të ulët reklamimi. Orientimi kryesor i këtyre klientëve ka qenë faqja online Balkanweb dhe Panorama Online duke ju ofruar bannera dhe shkrime promocionale që kanë kosto më të ulët buxhetimi dhe të përballueshme”, pohon ai. Karaj shton se ky vit do të jetë një sfidë më e fortë, pasi rrjetet sociale pritet të thithin një pjesë të mirë të buxheteve, sidomos të kompanive me potencial të ulët reklamimi . Kjo për arsyen e thjeshtë se reklamimi në rrjetet sociale ka kthim të shpejtë dhe është shumë i prekshëm në periudhë afatshkurtër”.
–Ora News ka rikuperuar ndjeshëm në 2017-n, duke zgjeruar të ardhurat me 61% në 302 milionë lekë, pas një rënieje me 17% në 2016-n. Edhe fitimet u rritën ndjeshëm në 83 milionë lekë, me një normë prej 27%. Aktiviteti pozitiv ka vijuar dhe në 2018-n, ku sekondat e reklamave të transmetuara kanë shënuar rritje me rreth 11%, sipas monitorimeve të Idra Media.
-Të ardhurat e ABC News u rritën lehtë me 5% në 178 milionë lekë, pas zgjerimit të ndjeshëm prej 44% vitin e mëparshëm. Televizioni raportoi fitime të larta prej 40 milionë lekësh (normë 22%). Në 2018-n, koha e reklamave të transmetuara u rrit me 33%, sipas monitorimeve të Idra Media.
–Report TV, që e nisi aktivitetin në 2015-n, pas ndarjes me A1 Report, ka raportuar të ardhura të qëndrueshme në 2017-n, prej 115 milionë lekësh. Të dhënat e monitorimeve nga Idra Media tregojnë se ecuria ka qenë më pozitive në 2018-n, ku sekondat e transmetuara u shtuan me 44% me bazë vjetore. Vilma Theodhosi, drejtoreshë marketingu e Report TV, pohon se rritja në vitin 2018 është e lidhur me performancën e televizionit.
“Kemi marrë staf të kualifikuar, janë hapur emisione të reja, si ‘Pa Gjurmë’, i cili brenda dy muajsh arriti të marrë 4.2 milionë klikime për gjithë emisionet bashkë”. Ajo pohon se është rritur cilësia e emisioneve dhe përmbajtja e tyre dhe këtë e tregojnë edhe të ardhurat nga YouTube. Një tjetër avantazh, sipas saj, është fakti që Report TV ka licencë që shtrihet në 9 qarqe, pasi ka marrë sinjalin e ish-televizionit Alsat. Kanalet e tjera informative kanë licenca për 4 qarqe dhe ato kombëtare për 11.
–Fax News ishte një hyrje e re në këtë treg, në fund të 2017-s, si një investim privat i Kasem Hysenbelliut. Një vit më parë, ai pohoi se ndonëse numri i kanaleve informative ishte i lartë, në treg kishte vend vetëm për një media të pavarur e pa censurë. Sot ai thotë se kjo është bërë realitet. “Tregu ishte bosh në atë pozicion që thashë para një viti dhe Faxnews e zuri. Faxnews është sot një media e pavarur, pa censurë”.
Sigurisht, pohon ai, që liria ka një kosto dhe kjo ka qenë e dyanshme, por ka ndikuar më shumë pozitivisht. Hysenbelliu pranon se tregu i reklamave ka rënë, pasi bizneset kanë vështirësi në likuiditete dhe punojnë në pjesën më të madhe me sistemin e kleringut, gjë e cila nuk u intereson.
“Ky vit ka qenë vit investimesh dhe për të përballuar këtë investim dhe ecuri, vitin që kaloi i shita 10% të aksioneve një partneri shqiptar me banim në Itali”. Hysenbelliu shton se problem këtë vit është rritja e taksave për biznesin dhe vendosja e TVSH-së 6% për mediat. Ai pohon se bizneset shqiptare nuk janë të edukuar me tregun e shpirtin e reklamave. Sapo u ngadalësohet biznesi, ata ulin shpenzimet dhe zëri i parë që preket është publiciteti.
Hyrjet e reja të markave ndërkombëtare të kanaleve informative
Prej vitesh, asnjë sipërmarrës nuk po guxon të hyjë në tregun e televizioneve gjeneraliste, ku veprojnë të pashqetësuara bizneset familjare të Top Channel, Klan TV dhe Vizion Plus. Investimi i madh i kërkuar në një treg reklamash të maturuara, audiencë të shpërndarë dhe burimeve njerëzore të kufizuara është një faktor pengues.
Nuk ndodh e njëjta gjë me televizionet informative, ku interesi për të investuar është shumë më i lartë, ndonëse në një treg reklamash të kufizuar, madje edhe nga televizione ndërkombëtare siç është rasti i A2 që hyri si partner i rrjetit ndërkombëtar CNN, dhe Euronews Albania. Hyrja, sidomos ajo direkte, e markave ndërkombëtare pritet t’i japë një hov cilësor dhe standard të ri gazetarisë informative në vend.
A2 News, partneri i CNN
A2 News është televizioni informativ më i ri në treg që ka filluar transmetimin në fund të vitit të kaluar, si një partner ekskluziv i rrjetit ndërkombëtar CNN dhe investim i një ndër kompanive më të mëdha në vend, Gener 2.
Andri Kasneci, administrator i A2 CNN-G2 media pohon se, “pavarësisht se tregu i reklamave po pëson tkurrje, ne jemi të bindur se ky është një proces konsolidues kualitativ dhe A2 ka një pozicion të favorshëm për të përfituar, falë investimit të ri. Ne besojmë në modelin e partnerit tonë dhe mendojmë se CNN nuk përfaqëson thjesht dhe vetëm një markë ndërkombëtare mediatike të pranishme në tregun shqiptar, por do të ofrojë garanci dhe nxitje për zhvillimin cilësor të tregut mediatik në vend dhe rajon”.
Ai shton se disa nga avantazhet kryesore të A2 janë partneriteti me CNN, që është një kompani mediatike lider në nivel global dhe me aktivitet shumë fitimprurës. Teknologjia e avancuar (partneriteti me AVID dhe implementimi i MediaCentral, që përbën risi në tregun mediatik në vend dhe rajon) si dhe burime njerëzore të kualifikuara. “Në thelb të ofertës sonë qëndron prezantimi dhe implementimi i standardeve ndërkombëtare në Shqipëri dhe rajon, për të rritur konkurrencën dhe cilësinë e të bërit gazetari”, pohon ai.
Cami: Euronews, një projekt i guximshëm mediatik
Një hyrje direkte ndërkombëtare është Euronews, që vjen me partnerin shqiptar “IN Media Group”. Theodhori Cami, CEO i Euronews Albania, tha:
“Euronews Albania është një projekt i guximshëm mediatik, i cili erdhi në jetë pas shumë negociatash dhe bisedimesh me partnerin shqiptar “IN Media Group”, për t’i sjellë jo vetëm Shqipërisë por edhe Kosovës, Maqedonisë së Veriut dhe Malit të Zi, një standard krejt ndryshe, një standard të ri informativ, të kualifikuar dhe objektiv, duke zbatuar me përpikëri strategjinë e gjigantit ndërkombëtar Euronews NBC.
Vështirësitë e hasura gjatë tranzicionit ndër vite në vendet e Ballkanit Perëndimor dhe kapërcimi me sukses i shumë sfidave si kërkesë e plotësimit të standardeve të shumëdëshiruara europiane, kanë përgatitur sot një publik tej mase të kultivuar në kërkimin e një informacioni të paanshëm dhe transparent. Pikërisht ky fakt dhe dëshira për t’i ofruar publikut një cilësi informacioni të paofruar më parë, krijuan ardhjen dhe investimin në këtë projekt ambicioz.
Përveç vështirësive në tregun e reklamave dhe kërkesë – ofertave, jo gjithmonë të balancuara, Euronews Albania, si i vetmi televizion zyrtar me logon dhe emrin e ekranit prestigjioz botëror, pjesë e një rrjeti me mijëra profesionistë dhe bashkëpunëtorë në mbarë botën, pa dyshim që sapo e ka futur Shqipërinë dhe rajonin në hartën e madhe të standardeve europiane, mbi të cilat do të udhëhiqen të gjitha aspektet që përfshijnë këtë projekt”.
VDEKJA E NGADALTË E SHTYPIT TË SHKRUAR
Shtypi i shkruar po shkon drejt vdekjes së ngadaltë, teksa përmbajtja e tij, ndryshe nga mediat në botë, nuk po u përshtatet zhvillimeve të vrullshme teknologjike, duke u konkurruar nga mediat online, madje dhe nga njësitë online brenda gazetës së tyre.
Titulli kryesor i gazetave pothuajse përditë lidhet me informacione utilitare dhe jo lajme, siç janë njoftimet e legalizimeve, pronave, listave të ndryshme etj., duke targetuar brezin relativisht të moshuar që ende nuk është i lidhur me internetin. Edhe lajmet në brendi nuk ndryshojnë nga ato që një ditë më parë janë dhënë në televizionet e shumta informative apo në mediat online.
Teksa lexuesit tradicionalë po largohen gradualisht nga media e shkruar, të njëjtën gjë po bëjnë dhe reklamuesit. Totali i sipërfaqes së reklamuar në median e shkruar në vitin 2018 (për 36 gazeta e revista) ra me 20% me bazë vjetore, sipas të dhënave të monitorimit nga Idra Media, duke shënuar të katërtin vit radhazi me tkurrje dyshifrore.
Në bazë të monitorimeve të Idra Media dhe të dhënave nga bilancet e gazetave kryesore, të ardhurat nga reklamat e shtypit të shkruar vlerësohen në rreth 1.4 milionë euro në vitin 2018, me rënie vjetore prej të paktën 20%. Në krahasim me vitin 2013, kemi më shumë sesa përgjysmim.
Vodafone dhe Telekom Albania, që dikur ishin reklamuesit më të mëdhenj në median e shkruar, rezultojnë me një ulje të vazhdueshme të sipërfaqes së reklamuar në 2016-2018. Vodafone, pothuajse nuk figuron më në monitorimet e shtypit të shkruar, Telekom Albania kishte ekspozim minimal. Vetëm Albtelecom vijon të jetë i pranishëm në gazeta e revista.
Credins është reklamuesi më i madh edhe në 2018-n për nga sipërfaqja, sipas Idra Media. Por, më shumë se orientim i Credins drejt medias së shkruar, ky është vijim i kontratave të shkëmbimit të shërbimeve mes bankës dhe disa gazetave. Reklamuesit më besnikë mbeten kompanitë e lidhura me bizneset e grupeve mediatike përkatëse (rasti i Birrës Korça, Erjoni sh.p.k. me gazetën Panorama, apo Ferlut me Gazetën Ballkan, Abissnet te Shekulli etj.). Reklamues të mëdhenj në shtypin e shkruar janë dhe Kastrati e Mak Tirana (po pjesë e Kastrati), Sigal, Albtlecom, Abcom, Bashkia e Tiranës, Telebingo Shqiptare etj.
Viti 2017 rezulton të ketë qenë më i keqi për shtypin e shkuar, teksa pothuajse gjithë gazetat kanë parë rënie dyshifrore të të ardhurave, sipas deklarimeve në bilanc, tendencë që sipas monitorimeve të Idra Media ka vijuar edhe në 2018-n.
Në bazë të të ardhurave, grupi më i madh i medias së shkruar është Panorama Group (me median kryesore gazeta Panorama, më e madhja në vend nga tirazhi dhe Panorama Sport) me një qarkullim vjetor prej 244 milionë lekësh, duke shënuar rënie prej gati 11% me bazë vjetore. Por, frenimi i shpenzimeve ka bërë që fitimet e Panorama Group të arrijnë në 14 milionë lekë (rritje 38% me bazë vjetore), me një normë fitimi prej rreth 6%.
Media e dytë më e madhe në vend Unipress (Gazeta Shekulli dhe publikime të tjera të grupit) ka parë rënie të qarkullimit vjetor me 40%, në gati 67 milionë lekë në 2017-n, duke raportuar humbje.
Mediat e tjera kanë shënuar rënie dyshifrore të të ardhurave, sipas bilanceve të 2017-s. Me tkurrje kanë rezultuar Shqiptarja.com, Gazeta Shqiptare, Sport Ekspres, Gazeta Dita. E vetmja me rritje rezulton Gazeta Sot. Menaxherët e shtypit të shkruar konfirmojnë rënien e ndjeshme të shitjeve. Sipas tirazheve, të marra nga shtypshkronjat, gazeta më e madhe në vend (Panorama) ka shtyp rreth 10-12 mijë kopje. Më pas renditen Dita dhe Sot me 4500 kopje, Shqiptarja me 4,000, të tjerat nën 2,000. Ndërsa shitjet janë në nivele shumë më të ulëta, por tirazhet nuk rezultojnë të kenë ndryshuar, si një mënyrë për të tërhequr reklamuesit. Shumë gazeta të printuara tashmë mbahen në treg për të mbështetur markën e tyre në versionin online.
Gazeta Shqip, e cila u mbyll në korrik 2016, duke mbajtur vetëm versionin online, ka parë rënie të vazhdueshme të të ardhurave, në vetëm 6.2 milionë lekë në vitin 2017, nga 73 milionë lekë në 2013-n. Pas fitimeve në 2016-n, Gazeta Shqip raportoi sërish humbje në 2017-n, prej 811 mijë lekësh.
REKLAMUESIT “TRADHTOJNË” MEDIAT ONLINE, JOSHEN NGA NJERËZIT ME INFLUENCË
Inflacioni i portaleve nuk ka të ndalur. Teksa numri i tyre vijon të shtohet me shpejtësi, pjesa më e madhe nuk kanë një përmbajtje të tyre dhe kopjojnë sa andej-këtej, ndërsa standardet e raportimit, në ndjekje të klikimeve, lënë shumë për të dëshiruar.
Por, pas lulëzimit edhe ky sektor pritet të riformatohet.
“Për të ardhmen, mendoj se koha do të bëjë seleksionimin e saj. Mediat më serioze online do të mbeten në treg dhe shumë gjobaxhij fake news-esh do të zhduken”, pohon Andi Bushati, botues i Lapsi.al. Ai shpreson që ky seleksionim do të bëjë që edhe tregu i reklamës do të jetë më “bujar”, me ata që do të rezistojnë, duke mundësuar investime më të mëdha te mediat më serioze.
Edhe reklamuesit kanë filluar të tërhiqen dhe të bëhen më përzgjedhës. Të dhënat e Idra Media tregojnë se sipërfaqja e reklamuar në mediat online u rrit me 68% në 2016-n dhe 16% në 2017 (me bazë vjetore), duke kaluar për herë të parë shtypin e shkuar, ndërsa në 2018-n, rritja ishte minimale prej vetëm 5%.
Reklamimi online shihet nga bizneset si më i leverdishëm dhe shënjestron më mirë brezin e ri që, dhe më parë, nuk ishte lexues i rregullt i shtypit të shkruar, por numri i madh i mediave duket se i ka çoroditur reklamuesit, që gjithsesi kanë çuar rreth 2.5 milionë euro në 2018-n në buxhetin e portaleve, ndërsa janë në kërkim dhe të alternativave të tjera.
Gjergj Kalaja, Drejtor i Departamentit Digital pranë Mediadesk.al, një kompani, që ka krijuar dhe mirëmban disa nga mediat online më të vizituara në Shqipëri, e konfirmon këtë tendencë.
Ai pohon se reklamuesit kombëtarë kanë shënuar rënie në vitin 2018, që është thelluar në 2019, teksa buxhetet online po kalojnë te personazhet me influencë ose i bëjnë reklamat direkt në Google dhe Facebook, si një mënyrë më transparente e monitorimit të buxhetit dhe shënjestrimit të audiencës së synuar. “Nga statistikat e shitjeve ndaj reklamuesve kombëtarë, në mediat të cilat ne menaxhojmë, ka ulje gati deri në 30% krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar”, pohon ai. Kalaja parashikon që tkurrja do të vazhdojë dhe kjo do të ketë efekt të ndjeshëm tek aktiviteti i mediave online.
Nga monitorimet e sipërfaqes rezulton se portali Anabel.al vijoi të kishte më shumë reklama për 2018-n, i ndjekur nga gazetatema.net, living.al, kohajonë.com, revistaclass.al, lapsi.al, noa.al, newsbomb.al, shqiptarja.com. Megjithatë, sipas të ardhurave, kryesimin vijon ta mbajë Balkanweb, për shkak të tarifave të shtrenjta që ka edhe Top Channel, ndonëse me sipërfaqe më të ulët reklamimi sesa shumë portale të tjera.
Ndryshe nga vitet e kaluara, kur reklamuesit vetëm sa shtonin buxhetet e tyre online, rritja e sipërfaqes së reklamuar ka qenë minimale për shumë portale, madje disa prej tyre kanë parë edhe rënie.
Dalina Buzi, botuese e Anabel.al, pranon se ka rënë interesi për reklamat online dhe ato në Facebook. “Reklama ka kaluar në Instagram, ku kemi pasur 100% rritje”, pohon ajo.
Telefonia e lëvizshme, bankat, produktet e kujdesit shëndetësor, telefonia fikse dhe e internetit, ushqimet, pijet, agjencitë e udhëtimit, edukimi, prej disa vitesh po preferojnë mediat online në raport me shtypin e shkruar.
Vodafone është reklamuesi më i madh në internet, por e ka rritur me vetëm 2.5% sipërfaqen e reklamuar në 2018-n, në raport me vitin e mëparshëm.
Në vend të dytë ka kaluar Credins, me pothuajse dyfishi, i ndjekur nga Albtelecom, Telecom Albania, Banka Credins, Raiffeisen Bank, Alpha Bank, Abi Bank duke konfirmuar tendencën e të mëdhenjve drejt zhvendosjes së reklamave nga print tek online.
Sipas sektorëve, në reklamat në median online kryesojnë telefonia e lëvizshme, bankat, kujdesi shëndetësor, telefonia fikse dhe ofruesit e shërbimit të internetit, pajisjet elektronike dhe shtëpiake.
REKLAMAT NË HAPËSIRË, TREGU RRITET NË 2016, POR BIE SËRISH MË PAS
Katër operatorët kryesorë që menaxhojnë reklamat në hapësirë (outdoor), Albartex, La Strada, Metro SHA, kanë raportuar rënie me 9% të të ardhurave në 2017-n, në 491 milionë lekë. Tregu ka pasur disa shitblerje. Në korrik 2018, Albartex ka përthithur Platea, pjesë e të njëjtit grup. Media Group In, pjesë e grupit Le Spot, ka blerë 75% të aksioneve të La Strada në tetor 2018.
Operatori më i madh në këtë treg është Albartex, me 75% të totalit, i cili është pjesë e grupit Agna, një prej sipërmarrjeve më të mëdha të retail në vend.
Reklamuesit më të mëdhenj në 2018-n, sipas sipërfaqes, ishin Vodafone, ELBAR, Tirana Ring Center (me një rritje të ndjeshme) Agna Group, Pepsi Co., Albtelecom, Strongbow, EHW, Turkish Airlines, Abcom. (Elbar, Pepsi Co, Strongbow, Albartex janë pjesë e të njëjtit grup).
Në 2018-n, sipërfaqja totale e reklamuar në hapësirë shënoi rritje rreth 3%, pas tkurrjes me 10.5% vitin e mëparshëm, sipas monitorimit të Idra Media.
Sipërfaqja më e madhe reklamuese (rreth 52%) ishte në rrugët ndërqytetëse, më pas vijojnë Tirana (32%), Durrësi (4%) dhe shumë pak në qytetet e tjera. Nisma e Ministrisë së Transporteve për të hequr reklamat e jashtëligjshme në anët e rrugëve kryesore, duke filluar nga shtatori 2017, i ka dhënë një tjetër goditje këtij segmenti.
RIMËKËMBJA E RADIOS
Drejtuesit dhe pasagjerët e automjeteve kanë mbetur “shpresa” e vetme për të dëgjuar radio, sidomos në periudhën e verës, kur udhëtohet më shumë. Radio është një nga mjetet e komunikimit që po vuan zhvillimin e teknologjisë së informacionit, teksa interneti, smartphone dhe aplikacionet e muzikës po e kthejnë gradualisht atë në një relike.
Në Qendrën Kombëtare të Regjistrimit rezulton që një pjesë e madhe e radiove janë pezulluar, janë në likuidim e sipër apo me probleme me përmbarimin, për shkak të detyrimeve të pashlyera. Të tjera deklarojnë qarkullim minimal vjetor. Në gusht të vitit 2018 u pezullua dhe Radio +2, e themeluar që në vitin 2000. Megjithatë, radiot kryesore kanë arritur të rezistojnë dhe të rrisin të ardhurat në 2017-n.
Top Albania Radio, radio më e madhe në vend, ka parë rritje të qarkullimit vjetor me 7% në 2017-n, për të arritur në gati 60 milionë lekë. Por fitimet ishin minimale në 740 mijë lekë, me një normë minimale prej vetëm 1.2%.
Club FM raportoi të ardhura 54 milionë lekë, me një tkurrje prej 12%. Norma e fitimit ishte më e kënaqshme, në 15%.
Segmenti i radiove tashmë arrin të marrë më pak se 1 milion euro nga torta e reklamave./Monitor
