Nga Preç Zogaj
Historia e ndërtesës së teatrit para nëntëdhjetës dhe pas nëntëdhjetës ka prodhuar plot vendime dhe akte në të cilët palët e përfshira sot në debate apo konflikte gjejnë material sa të duash për të ndërtuar sekush një narrativë të favorshme për vete. Gjithnjë ka patur premtime, përpjekje dhe nisma për të siguruar fondet e ndërtimit të teatrit të ri. Pa e specifikuar (deri para daljes në skenë të Aleancës për Mbrojtjen e Teatrit) nëse ishte fjala për një godinë me arkitekturë të re mbi gërmadhat e të vjetrës apo për një teatër të ri në ruajtje të arkitekturës ekzistuese. Mendimi për të ndërtuar një teatër të ri ka përcaktuar politikën e konstruksioneve te vogla me pak para, nga një qeveri ne tjetrën, sa për ta shtyrë, në pritje te zgjidhjes njëherë e mirë, që si shumë projekte të tjera me peshë nga fusha e kulturës është lënë në fund të listës.
I njëjti mendim, i ushqyer nga gjendja jashtë standardeve bashkëkohore e skenës se aktoreve, e sallës se spektatorëve, e mjediseve të tjera te prapavijës, sikurse edhe në faktin se në origjinë, ajo godinë, megjithë vlerat historike, nuk ishte ndërtuar, por ishte përshtatur si teatër, pra ky mendim ka përcaktuar edhe mospërshirjen e qartë të godinës së Teatrit Kombëtar në listën e monumenteve te Kulturës ku shohim të jenë përfshirë lloj-lloj ndërtesash. Nuk është përfshirë sepse mendohej se do të ndërtohej i riu- është e thjeshte. Nëse qeveria Rama apo qeveritë para saj do të kishin planifikuar fondet buxhetore të një viti të caktuar për ndërtimin e teatrit të ri mbi të vjetrin dhe do të kishin ndjekur procedurat transparente te projektimit, tenderimit e ndërtimit, kam bindjen se nuk do të kishim patur përplasje si këto që ndodhen këto dy vitet e fundit .
Fati i Teatrit Kombëtar vjen dhe shndërrohet në subjekt përplasjesh me hartimin dhe miratimin nga shumica socialiste të ligjit special pa precedent që bashkonte në një truall unik sipërfaqen që i takonte teatrit kombëtar me ca troje shtetërore apo private rreth e rrotull tij, duke ia dhënë një sipërmarrësi për të ndërtuar aty me PPP kulla dhe një teatër nga teprica e fitimeve, pak a shumë në formën e lëmoshës. Një ligj i tillë e trajtonte teatrin kombëtar si aneks të kullave. Ky raport i kullave si simbole të kapitalizmit klanor- qeveritar shqiptar me një tempull të artit ishte një lloj hologramë e përmbysjeve që kanë ndodhur e vijojnë të ndodhin në vendin tonë ku një pjesë e madhe e trashëgimisë dhe thesareve kulturore janë nëpërkëmbur nga babëzitë e lloj-llojshme. Merret me mend se ligji ishte poshtërues dhe dyfish indinjues pikërisht në këtë kontekst. Artistët në shumicë absolute, mjaft media, figura publike dhe OJQ, të mbështetur nga opozita , u bashkuan kundër Ligjit Special. Presidenti i Republikës, Ilir Meta e ankimoi në Gjykatën Kushtetuese. Kërkesa përbashkuese numër një ishte që hapësirës së Teatrit Kombëtar të mos i merrej asnjë metër katror. Ishte e qartë se po të ruhej sipërfaqja, projekti i kullave në tokë të huaj binte. Sepse teatrit i ishte vënë syri në radhë të parë për truallin.
Në evoluimin e vet të njohur, kjo betejë, ku kanë luajtur një rol pozitiv edhe qëndrimet e BE, u fitua. Tërheqja e qeverisë nga aneksimi uzurpues i truallit të teatrit shënon edhe ndarjen e komunitetit të artistëve. Shumë prej artistëve, ikona të gjalla të skenës dhe ekranit ndiheshin mjaftueshëm të fituar që teatri i ri nuk do të ishte një xhep i kullave dhe do të ruante gjithë çfarë kishte qenë pronë e tij. Ndërkohë Aleanca për Mbrojtjen e Teatrit vijoi betejën për një teatër të ri në ruajtje të identitetit të ekzistuesit dhe për anulimin e ndërtimit me PPP. Kriza politike e vitit të shkuar, zgjedhjet vendore, tërmeti, pandemia- të gjitha këto e “ngrinë” për shumë muaj konfliktin mes qeverisë dhe AMT-së që mbështetej nga opozita. Konflikti u rindez në fillim këtij muaji kur qeveria iu kthye çështjes së teatrit me befasinë dhe arrogancën karakteristike të atyre që zemërohen e tërbohen kur detyrohen të heqin dorë nga çfarë kanë dashur.
Pasi lëshuan truallin, qeveria dhe bashkia e Tiranës lëshuan, siç pritej, edhe PPP-në, duke e marrë vetë përsipër financimin e teatrit të ri. Por motivi i inatit që nuk u eci plani i parë nuk e shpjegon shterueshëm operacionin policor blitz të qeverisë natën e së shtunës duke u gdhirë e diela. Besoj se ishte një akt i menduar në vazhdën e dy- tre të mëparshmeve për të larguar vëmendjen nga e vërteta e ekonomisë dhe financave shqiptare përmes rigalvanimit të politikës. Pikërisht ditën kur qeveria po u jepte dorën e fundit planeve për të shembur teatrin qeveria teknike e Maqedonisë se Veriut shpalli paketën e tretë të ndihmës ekonomike për punonjësit, sipërmarrjen, konsumin , studentët, bujqësinë, prodhimin vendas, e tjerë.
Në kuptimin figurativ të fjalës paketa e tretë e qeverisë së Ramës ishte shembja e teatrit. Duhet thëne se manovra është e efektshme për hesapet e saj sepse rikthen në vija të përgjithshme ndarjen politike në blloqe partiake. E vërteta e ekonomisë po e prishte këtë ndarje. Konflikti me përmbajtje të theksuar politike për teatrin, që u shoqërua edhe me një retorikë lufte, po e rithur. Në projektimin e kësaj ndarjeje te komuniteti i artistëve shohim se pala e kënaqur, (që në këtë rast, me logjikën e llogoreve i bie të jetë pro qevritare, megjithëse unë njoh plot prej tyre që as kanë qenë as janë socialistë e rilindës, përkundrazi, por thjesht kanë dashur e duan një teatër kombëtar fringo), e ka në favor faktin që trualli është shpëtuar dhe PPP-ja ka rënë. Pa llogaritur akte dhe momente të tjera nga historia e teatrit.
AMT në protestë ka si argument kryesor në favor faktin se çështja e teatrit ishte në proces gjyqësor në bazë të dy padive që ka bërë Presidenti i Republikës në Gjykatën Kushtetuese dhe padisë së vetë AMT në SPAK. Nuk kishte asnjë arsye që qeveria të ngutej në provën e saj të forcës pa shteruar betejën ligjore, duke iu ekspozuar si rrallë herë këto shtatë vjet qëndrimeve kritike nga jashtë vendit që e akuzojnë për një akt në sfidë të shtetit ligjor. Betja ligjore do të vazhdojë, pavarësisht se shembja është bërë fakt i kryer.
Ndarjet e tjera mbeten në sferën e opinioneve.
Në gjithë këtë zhvillim të ri, Opozita e Bashkuar ka vijuar të mbështesë AMT, duke parë në operacionin policor për shembjen e teatrit një shfaqje arrogance që shkon përtej konfliktit konkret dhe i kërcënon dhëmbët demokracisë për të gjithë. Duke vijuar t’u japë mbështetje artistëve në mbajtje të angazhimeve të marra, PD si alternativa kryesore e qeverisë duhet ta shtrijë aksionin e vet politik në tërësinë e çështjeve që preokupojnë qytetarët. Detyra dhe përgjigja e vetme e PD-së dhe Bashës për gjithë gamën e problematikave të vendit është të mundësojnë rrotacionin. Për ketë u duhet të një propozim i qartë, bindës dhe i pëlqyeshëm. U duhet të modelojnë një sjellje dhe komunikim publik sa më gjithëpërfshirës, frymëzues dhe largpamës. Me refrenin që dëgjohet kaq shpesh “ luftë, luftë, luftë” kënaqen, nëse kënaqen, fanatikët pa shërim që janë gjithnjë pakicë, por kush e njeh natyrën e popullit shqiptar edhe në referim të shembujve kur kanë ndodhur rrotacione të pushtetit në Shqipërinë e pas nëntëdhjetës , e di mirë se shumica e njerëzve në këtë vend preferojnë konstuktivizmin dhe butësinë. Luftërat e panumërta i delegohen, pa qenë nevojë të përmenden herë e pa here, sundimit të ligjit. Reforma në drejtësi është kolona , mjeti dhe shpresa e vetme në këtë rrafsh. Të tjerat janë retorikë dhe demagogji. Shprehja e mbështetjes pa ekuivoke të reformës në drejtësi, përkundër ideve apo përpjekjeve për kthimin e saj mbrapsht, është e domosdoshme dhe e mirëpritur nga shefi i opozitës.
Organet e drejtësisë së re janë vonuar të ngrihen, elita politike që është subjekt i punës së SPAK-ut ia ka dalë t’i vonojë, por jo t’i ndalojë. Këto organe po ngrihen, ato nuk e kanë konsumuar kohën e pritshmërive që ka publiku ndaj tyre, pandemia ka qenë një vendnumëro edhe për to. PD duhet të evitojë çdo qëndrim që e vendos përballë prioriteteve të SHBA në Shqipëri. PD duhet të evitojë rënien në kurthin e temave që kthejnë rreshtimet partiake. Rama dhe qeveria e tij i kanë në favor këto rreshtime dhe s’do rreshtin t’i provokojnë sepse nuk kanë shpresë të reklamojnë me fakte konkrete një bilanc pozitiv në ekonomi. PD duhet të ndjekë në gjithë sjelljen e saj daljen tej logjikës së llogoreve. Ajo e ka propozimin bazë me emrin Zhvillim, që duhet ta zhvillojë e pasurojë duke hedhur vështrimin e premtimin në një të ardhme post kofliktuale. /Gazeta Liberale
