Pse Shqipëria është një shtet eksperimental?!

Një konstatim i politologut Servet Pëllumbi bën me dije se: Shqipëria nuk është më në tranzicion. Kjo gjendje ka marrë fund me miratimin e Kushtetutës në nëntorin e vitit 1998, ndërsa tashmë Shqipëria është në një periudhë, ku po duket hapur qeverisja shumë e dobët e dy partive kryesore dhe dështimi i modeleve të tyre qeverisëse.

Në këtë vazhdë, këtu gjenden edhe arsyetimet për dështimin e reformës në drejtësi, e cila është reforma më e madhe dhe më angazhuese e të gjithë spektrit politik shqiptar dhe jo vetëm. Kurrë Shqipëria nuk është gjendur në këtë qerthull, siç po ndodh në këto momente dhe arsyeja është e thjeshtë: të gjithë duan të kapin sistemin e drejtësisë, me anë të cilit ndikohet jeta e vendit. Paçka se mëtohet e kundërta, të dyja palët janë të interesuara që ajo të mos realizohet në parametrat e duhur. Të rezulton e kundërta, kur bisedon me specialistë të mazhorancës dhe opozitës, pasi të shtrohen përballë argumente që janë të besueshme, për drejtësinë e secilës palë.

Me sa duket, të gjithë e dinin mirë që reforma do hasej me këto vështirësi, ndaj 140 deputetët e pranishëm më 22 korrik e patën shumë të lehtë të ngrinin kartonin në fund të kohës verore të legjislaturës së vitit 2016. Megjithëse për hartimin e saj morën pjesë autoritetet nga Komisioni i Venecias dhe OBDAT, duhej të futeshin direkt dy ambasadorët e saj kohe, ajo e Brukselit, Vlahutin dhe ambasadori amerikan Lu, që procesi të lirohej. Entuziazmi zgjati shumë pak, teksa palët filluan t’i vendosin njëri-tjetrit shkopinj ndër rrota, saqë sot presidenti mendon dhe artikulon se reforma është krejt e kapur dhe është fare larg dokumentit themelor të miratuar, që shkon krejt kundër me arsyetimet dhe pretendimet nga njerëzit e PS-së.

Ndërsa të dyja palët artikulojnë prej muajsh kundra njëra-tjetrës, kjo shkaktoi edhe pamundësinë e organeve të rivlerësimit për të kryer një proces të rregullt ligjor, që krijoi një turbullirë në zbatimin e akteve të reformës, fakte që i dhanë provat shumë shpejt.

Ashtu siç pritej, politika nuk mundi t’i shmangej dot ndikimit, kurse përfolja e veprimtarisë së Komisionit të Pavarur të Kualifikimit tregoi se kjo reformë realisht nuk i shpëton dot dorës së gjatë të politikës. Shembujt i gjen ngado, por të mjafton të përmendësh aktet e gjykatave administrative dhe verdiktet e tyre, ku kuptohet realisht se produkti mban erë politikë.

Për publikun është e qartë tashmë se reforma në drejtësi është molla e sherrit të të dyja palëve për dominim dhe se ajo do të bëhet edhe më e vështirë në të ardhmen, e kjo pasi opozita braktisi institucionet, bash ato me të cilat mund të ushtronte kontrollin, por edhe të jepte kontributin e saj të nevojshëm në tri pushtetet themelore. Opozita i ka shërbyer në një masë të madhe jo thjesht përplasjes së forcave dhe denigrimit me të drejtë të pushtetit të Ramës, por nga ana tjetër, negativisht ka lëshuar kontrollin mbi pushtetin gjyqësor, duke hequr kandidaturat rresht në Këshillin e Emërimeve të Drejtësisë (KED), Këshillin e Lartë të Prokurorisë (KLP) dhe Këshillin e Lartë të Gjyqësorit (KLGJ). Paradoksi është se me gjithë lirinë totale të krijuar, mazhoranca me politikën e saj të marrjes së gjithçkaje ka punuar shumë dobët dhe me llogari të dukshme për dominim.

Larg këtyre, reforma në drejtësi është duke kaluar në një patologji, e këtë e shikon me funksionalizimin e Gjykatës Kushtetuese. Rasti i Besnik Muçit së fundmi  dhe i dy kandidaturave të PS-së, që nuk arritën të fitonin konkursin e magjistrateve, apo i kandidates tjetër që e pret vetingu, tregojnë se struktura e kësaj reforme është shumë konfuze, ani aspak ato 35.000 dosje që presin të shqyrtohen…

…

Me pak fjalë, Shqipëria u përdor dhe ajo vetë besoi se me tundjen e flamurit të reformës do të merrte hapjen e negociatave, kurse të huajt do të besoheshin të thoshin se reforma e saj në drejtësi, e hartuar nga fillimi e deri në fund prej tyre, do të ishte shembull për të gjithë. Dhe, kur ajo do funksiononte në Shqipëri, në një shtet ku është eksperimentuar jo pak, llogarit atëherë vendet e tjera të Ballkanit.

Paçka asaj që besohej dhe ende besohet se SPAK apo Prokuroria Speciale me Gjykatën Speciale kundër Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit dhe me Byronë Kombëtare të Hetimit do e trandin shoqërinë shqiptare, koha po na provon se eksperimenti po del jashtë pritshmërive, pasi edhe vetë Shqipëria është kthyer gati krejt në shtet eksperimental, qysh me të ashtuquajturin “Çekun e bardhë”, që e shkundi vendin dhe ia dorëzoi varfërisë, bashkë me të gjitha hapat e saj, por që po kulmon me reformën në drejtësi, ku eksperimenti mëton të bëhet më i hidhur në të ardhmen.

Ne, shqiptarëve që jetojmë në këtë shtet dhe kontribuojmë për të, me sa duket na pret sfida të përcjellim një perceptim tjetër për vendin. Por nga e thëna në të bërë është një mal i tërë dhe politika nuk mund të rrijë pa futur hundët edhe në këtë pushtet. Dhe, të mendosh se justifikimi do të mbetet gjithnjë te fakti: Po, ne jemi vend në tranzicion, ndaj ndodh e gjithë kjo. Një fakt, që nuk është i vërtetë. Pasi këtë e hedhin poshtë realitetet e saj… dhe fakti që ne mbetemi shtet eksperimental. (Homo Albanicus)